اختصاصی میرملاس‌نو- به تازگی شاهد تولد و گسترش یکی دیگر از شبکه‌های اجتماعی مجازی تحت عنوان «کلاب هاوس» هستیم. نه فقط در کشور ایران بلکه در همه جهان در چند سال اخیر شاهد رشد گسترده شبکه‌های اجتماعی مجازی متنوعی بوده‌ایم. توسعه‌ی این شبکه‌ها در مجموع بستری را برای ارتباطات افقی شهروندان با همدیگر و گسترش این ارتباطات با مدیران و سیاستگذاران فراهم کرده است و به نوعی باعث افزاش قدرت تک تک شهروندان به عنوان شهروندانی مشارکت‌کننده و مطالبه‌گر در موضوعات عمومی جامعه شده است.

من وقتی می‌بینم شبکه‌های اجتماعی مجازی در حال گسترش هستند به یاد مفهوم «حوزه عمومی» می‌‌افتم که شهروندان بتوانند در آن حوزه و عرصه درباره مسائل و موضوعات متنوع عمومی ملی و بین‌المللی دیدگاه‌ها و نقطه‌نظرات خویش را به اشتراک بگذارند.

پس گسترش این‌گونه شبکه‌های اجتماعی باعث افزایش قدرت حوزه عمومی و افزایش قدرت شهروندان خواهد شد.

ممکن است در این پروسه ایرادات و اشکالات یا آسیب‌هایی هم ایجاد شود اما در مجموع و کلیت ماجرا، گردش اطلاعات و داده در جامعه در سطح توده‌ی مردم، گسترش می‌یابد و همچنین به علت آنکه نوع ارتباطات در این شبکه‌ها از نوع باز است خود به خود، فرهنگ گفت‌وگو و تمرین مباحثه نیز در سطح جامعه تقویت می‌‌شود.

مردم با همدیگر گفتگو می‌کنند و در سریعترین زمان ممکن به اخبار و داده‌های مختلف روز همه‌ی جهان، دسترسی دارند.

فرهنگ مطالبه‌گری هم تقویت شده است؛ زیرا هر شهروندی با داشتن یک گوشی هوشمند و وصل شدن به اینترنت گوشی، خودش را در مقام یک شهروند _ خبرنگار می‌بیند و مطالبات و دیدگاه‌های مختلف خود را به سهولت با دیگران در میان می‌گذارد و خود به خود، تبادل دیدگاه و نظر هم در جامعه رشد می‌کند که به نفع مدنیت اجتماعی است.

سال‌ها پیش قبل از آنکه شبکه‌های اجتماعی مجازی متولد شوند نشریات مکتوب سکاندار و یکه‌تاز اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی بودند که البته یک بخش خاص از جامعه به صورت منظم و مرتب و مستمر، اهل مطالعات مکتوب بود.

اما الان هر شهروندی دارای گوشی تلفن همراه حتی در دورترین روستاهاست و می‌تواند به سرعت وارد گفتگو و مشاهده انواع اخبار و داده‌ها و اطلاعات درباره‌ی انواع موضوعات محلی، ملی و بین‌المللی بشود.

در اینجا ما باید کوشش کنیم سطح سواد رسانه‌ای هم در جامعه افزایش یابد؛ یعنی شهروند بداند کدام مطلب، صحت دارد و کدام مطلب، صحت ندارد و صرفاً برای ایجاد هیجان و احساسات در جامعه نوشته یا تهیه شده است.

پس، همزمان با گسترش و توسعه شبکه‌های اجتماعی مجازی مختلف در جهان امروز که فقط مختص به کشور ما هم نیست و یک پروسه‌ی جهانی است بایستی مفهوم سواد رسانه‌ای را هم در بین عامه مردم گسترش داد.

یک موضوع دیگر، خروج جهان از انحصار اطلاعات و اخبار است؛ به این معنی که همچون دوران سنتی تهیه اخبار و انعکاس اخبار و تحلیل فقط و فقط در انحصار یک رسانه یا چند رسانه‌ی مشخص نوشتاری، دیداری و شنیداری نیست بلکه الان ما با جهان تکثر در بخش شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو هستیم که خودش ضد انحصار در تولید اخبار و داده‌هاست و این خود به خود فضای رقابتی بین رسانه‌های مختلف امروزی را تقویت می‌کند.

وقتی در شبکه‌های اجتماعی مختلف مجازی، ارتباطات بین انسان‌ها توسعه یابد خود به خود فرایند دیالکتیک فرهنگی هم رخ می‌‌دهد؛ یعنی فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها بر روی همدیگر تأثیر می‌گذارند و از یکدیگر نیز تأثیر می‌پذیرند و نوعی گفتگوی بین فرهنگ و بین تمدن‌ها نیز تقویت خواهد شد.

استفاده سالم از این فضا هم به این معنی است که ما باید تولید محتوا کنیم و محصولات مختلف فرهنگی، اجتماعی و هنری برای این فضا در جهان امروز داشته باشیم.

فقط با نهی کردن نمی‌توان در عرصه رقابت فرهنگی یا جنگ نرم پیروز شد؛ بلکه آنچه ملاک و معیار است مدیریت کردن است و بخشی از مدیریت کردن هم به این است که ما از داشته‌های فرهنگی، تاریخی،تمدنی، ملی و دینی خویش در فضای مجازی بهره‌مند شده و تولید محتوا کنیم تا بتوانیم حرفی برای گفتن در این زیست جدید مجازی در جهان امروز داشته باشیم.

یادداشت از شهرام شرفی