اختصاصی میرملاس‌نو- عزت‌اله خورشیدی/ در سی سال گذشته تمام کارشناسان حوزه آب و محیط‌زیست بر حفظ منابع و ذخائر آبی کشور تاکید داشته‌اند، اما عدم آینده‌نگری و فقدان طرح و برنامه و بی‌توجهی به معدود قوانین حمایتی از این منابع، منتج به این شد که نه تنها منابع در دسترس در حال تخریب و از بین رفتن هستند بلکه کار به جایی رسیده که ذخائر استراتژیک کشور هم در امان نمانده است. حاصل این عملکرد و کاهش نزولات جوی، خشکسالی، کاهش تولیدات کشاورزی و دامی کشور را مورد تهدید قرار داده است. منابع کشور متعلق به تمام ملت است و قاعدتا نمی‌توان نگاه بخشی و منطقه‌ای به این منابع داشت اما می‌توان با مدیریت و بهره‌برداری درست تمام کشور را از وجود این منابع منتفع نمود.

متاسفانه در سنوات گذشته با این تفکر که جهت ایجاد اشتغال باید هر صنعتی را در هر منطقه از کشور ایجاد نمود بسیاری از صنایع آب دوست که شامل فولاد، ذوب فلز، پتروشیمی و غیره بود در مناطق مختلف کشور توسعه‌ای بی‌رویه و نامتوازن داشته است و از طرفی برخی مناطق دیگر هم از صنعت بهره‌مند نشدند و هم صنایع موجود آنها تعطیل شد و لرستان نمونه بارز این بی‌عدالتی است.

ایجاد صنعتی که تناسبی با طبیعت منطقه ندارد و اکوسیستم منطقه را بهم می‌زند در دراز‌مدت قطعا مشکلات زیست‌محیطی و طبیعی ایجاد خواهد کرد. با اینکه کشور ما در شمال و جنوب به دریا ختم می‌شود و می‌توانستند از وجود دریا برای تولید انرژی و صنایع آبدوست استفاده کنند اما این اتفاق صورت نگرفته است.

احداث صنایع فولاد و ذوب فلز در مناطق کویری که معمولا تامین آب کشاورزی آن‌ها باران و چاه و قنات بوده بزرگترین لطمه‌ای بوده که به این مناطق وارد شده است و یا احداث صنایعی دیگر مثل انواع صنایع کاشی و سرامیک و مواد غذایی در مناطق کویری همگی لطمه به طبیعت بوده است از طرفی در این مناطق که سال‌ها کشاورزی وابسته به آب باران بوده با کاهش نزولات جوی و خشک شدن قنات‌ها رو به حفر چاه‌های عمیق و عمیق‌تر آورده‌اند و حاصل آن ایجاد فرو چاله‌ها در دشت‌های مختلف کشور است و حال کشاورز(شاید به تحریک همان صنایع) بدنبال آب اجتماع می‌کند درحالی که علت از بین رفتن منابع آبی این مناطق توسعه صنعتی بی‌رویه بوده است.

توزیع ناعادلانه منابع آبی در کشور

چه کسی باور می‌کند که لرستان سومین استان پرآب کشور با ۱۲ میلیون متر مکعب بارندگی مرکز آن  فقط ۱۴۷هکتار فضای سبز دارد و اصفهان با میانگین بارش ۱۷۶ میلیمتر سالانه در مقابل میانگین ۵۰۰ میلی لیتر بارش سالانه  لرستان ۵۶۰۰ هکتار فضای سبز دارد.

وجود استخرهای عمومی وخصوصی و پارک‌های آبی و آب نماها نیز خود موضوعی قابل توجه هست. همه اینها نشان از توسعه نامتوازن و برخلاف طبیعت در کشور است و در مطالب قبلی دیدیم که در حوزه کشاورزی و باغات نیز کرمان با یک میلیون متر مکعب بارندگی ۲۵ درصد مرکبات کشور را تولید می‌کند و لرستان با ۱۲میلیون متر مکعب بارندگی۵/۱ درصد، حال این سوال مطرح می‌شود توزیع منابع در کشور عادلانه بوده یا خیر؟ آیا امکاناتی که برای مردم مناطق مختلف وجود دارد به هم نزدیک می‌باشد؟ همه این سوالات یک جواب دارد و آن هم بی برنامگی در سیاستهای کلان کشور در حوزه امور استرتژیک بوده است و این امر منجر به از بین رفتن کشاورزی و منابع آبی کشور و در آینده‌های نه چندان دور موجب نزاع‌های محلی در مورد حق‌آبه!

بنا به گفته ریاست سابق محیط زیست کشور در ۳۵ سال گذشته ۱۲۰ میلیارد مکعب از آب‌های شیرین فسیلی صدها هزار ساله که حدود ۷۵% آب‌های شیرین زیرزمینی بود را مصرف کرده‌ایم که حدود ۷۵ میلیارد متر مکعب آن در ۸ سال گذشته بوده است و نکته جالب نیز این است که ایران تنها کشوری بوده که این‌گونه به منابع خود آسیب وارد نموده است.

این تاراج منابع در هفته‌های گذشته خود را در اصفهان نشان داد و ممکن است چند وقت دیگر در مرکزی یا قم یا همدان یا در مشهد باشد.  باید این موضوع به خوبی برای مردم تبیین شود که ایران و مردم و منابعش یک واحد یگانه هستند و باید در سختی‌ها در کنار هم باشیم و بجای قشون‌کشی‌های خیابانی از منابع  درست  استفاده کنیم.

آنچه امروزه بیشتر باعث ناراحتی می‌شود این هست که استان‌هایی که سرچشمه منابع کشور هستند کمتر برخوردار هستند و برخی استان‌ها که منابع کمتری دارند و بیشترین سرانه تولید و ثروت و اشتغال را دارند و در واقع برخوردار از همه مواهب هستند پرمدعاتر نشان می‌دهند و این رفتار در صورتی که کنترل نگردد قطعا موجب واکنش خواهد شد.

مایع حیات یا مایه تنش

توزیع ثروت و منابع در کل کشور باید متوازن و با عدالت همراه باشد و اگر این عدالت توزیعی رعایت نگردد هم موجب ناراضایتی می‌شود و هم تنش‌زا خواهد بود. قطعا استانی که ۱۲ میلیارد متر مکعب آب دارد باید خود بیشترین استفاده را از آن داشته باشد نه اینکه با تصویب قوانین ناعادلانه توزیع آب مناطقی که منشا آب هستند قادر به ایجاد سد و چاه نباشند و از طرفی مناطقی دیگر با کمترین میزان بارندگی بخاطر وجود صنایعی که نیاز به آب دارند خواهان آب مناطق مذکور باشند.

لرستان با وجود منابعی که ذکر شد امروزه گرفتار فقر و بیکاری در تمام بخش‌های خود است نه صنعتی قابل توجه دارد و نه کشاورزی و دامپروری مناسب، در حالی که منبع ذخائر آب و دامپروری کشور است. بسیاری از جوانان این خطه گرفتار بزهکاری‌هایی چون قاچاق موارد مخدر و دیگر انواع قاچاق هستند و یا اینکه مجبور به مهاجرت شده‌اند.

آنچه که تحت عنوان شوتی در برخی مناطق کشور رایج شده همان قاچاق اجناسی می‌باشد که بخاطر عدم پرداخت حقوق گمرکی ارزانتر مورد معامله واقع می‌شوند و کسانی که آنها را جابجا می‌کنند (شوتی‌ها) همان جوانانی هستند که با وجود منابع متعدد بیکار هستند.

رویه فعلی باید تغییر کند به نحوی که بجای اجتماع برای آب یا هر خواسته دیگر دسترسی مردم به حقوق خودشان تسهیل شود . امروزه حقوقی چون شغل، مسکن و ازدواج تقریبا تبدیل به آرزو شده است و از طرفی وجود تورم و گرانی و عدم امنیت شغلی خود موجب بروز مشکلات اجتماعی دیگر شده است که آثار آن را در آمار بالای جرم و طلاق می توان مشاهده نمود.

اینکه آب برخی مناطق کشور را به هر شکلی به برخی مناطق دیگر کشور انتقال دهیم و یا مردمان ساکن در سر منشا آب حق بهره‌برداری نداشته باشند و از نظر معیشت و اشتغال وضع بسیار پایین‌تری نسبت به مناطق دیگر داشته باشند کاری بسیار اشتباه و مخاطره‌آمیز خواهد بود از طرفی مطالبه حقوق قانونی هم از طریق گردهمایی و اجتماع‌هایی که امروزه مشاهده می‌شود و یا تقاضا می‌گردد چوب حراج به امنیت ملی و اتحاد و همدلی ایران بزرگ خواهد بود.

فرهیختگان جامعه بجای همراهی با چنین اقدامات تخریبی بهتر است بدنبال افزایش آگاهی‌های اجتماعی باشند و این امر را ترویج کنند که تمام منابع کشور متعلق به تمام مردم ایران می‌باشد.

با این قید که توزیع ثروت و درآمد باید عادلانه باشد نه اینکه برخی از استان‌ها با تجمع صنایع مختلف هم محیط‌زیست را نابود کرده‌اند و هم منابع مختلف کشور را برای خود می‌خواهند و از طرفی مناطقی دیگر با وجود داشتن منابع طبیعی خدادادی بالاترین شاخص فقر و فلاکت و بیکاری را داشته باشند.

تمرکز ثروت و قدرت در دست برخی استان‌ها قطعا به ضرر اتحاد و یکپارچگی کشور تمام خواهد شد و لازم است در قوانین مربوط به توزیع آب بازنگری دقیقی صورت گیرد بسیاری از منابع آبی که از کشورهای همجوار وارد می‌شدند کاهش شدید داشته‌اند و درست اداره نکردن منابع داخلی هم موجب می‌شود که مایه حیات چه در داخل و چه در خارج مایه تنش باشد و قاعدتا کشوری که با وجود تحریمی ۴۰ ساله در حال جنگی نابرابر با دشمنان گوناگون خارجی می‌یاشد در درون خود نیاز به آرامش دارد نه قشون‌کشی خیابانی.